Nấu cơm thi là lễ tiệc khao quân của Trần Nhật Duật sau lần chiến thắng quân Nguyên ở trấn Tam Giang (Bạch Hạc) vào ngày 25 tháng 9 Âm lịch hàng năm. Đây là cuộc thi nấu cơm nhanh của các giáp bằng tài khéo léo, mang tính tập thể, tinh thần đồng đội, đòi hỏi kỹ thuật phải cao, thông minh, sáng tạo. Vừa phải xay giã gạo, tạo lửa tại chỗ kết hợp tập thể “hậu trường” cùng với nhóm người tại chỗ để tạo nên mâm cơm rượu, thức ăn dã chiến đảm bảo tiêu chuẩn: Cơm dẻo vừa chín tới, thức ăn ngon, bầy biện đẹp.
Cách thức được tiến hành như sau:
Trước ngày lễ tiệc, các cụ bô lão trong làng họp bàn xem xét khả năng mùa màng tốt hay xấu, buôn bán thuận lợi hay khó khăn của dân làng để quyết định “phong” hay “sái”. Nếu “phong” thì tổ chức quy mô, nếu “sái” thì tổ chức nhỏ theo lệ thường. Năm nào “phong” thì cả 4 giáp thi làm cỗ trình làng, các nhóm thi nấu cơm trước sân đền. Ở “hậu trường” các giáp làm bánh trái, nặn thành bánh giấy kiểu mặt trăng, trái đất, nặn thành Lã Vọng câu cá…
Cuộc thi vui kéo dài từ sáng sớm đến 12 giờ đêm (giờ Tý) ngày 25 tháng 9 như sau:
Buổi sáng tại sân đền Tam Giang tổ chức các trò chơi: Chọi gà, cờ tướng (có bên nam bên nữ ngồi tượng trưng cho các quân cờ), đánh vật, đu tiên…. Buổi chiều tế lễ hương hoa và thi nấu cơm của đại diện các nhóm trong các giáp. Buổi tối mỗi giáp gửi thi một mâm cỗ cúng thần (Thánh Hạc) và thi bầy cỗ theo khu vực, phân chia cho từng giáp với luật lệ ngôi thứ, trên dưới (cụ ông, cụ bà, quan viên, thập lý, lục giáp, bát khu).
Đúng giờ Tý các cụ công bố kết quả chấm thi. Sau đó phá cỗ liên hoan, dùng đũa gõ vào mâm kết hợp khua chiêng, trống reo hò để tưởng nhớ vị thần khao quân khi thắng trận. Lễ tiệc liên hoan kéo dài hết giờ Tý tức là đến khoảng 1 giờ sáng thì kết thúc. Dân làng hân hoan trở về với sự vui mừng và phấn khởi được Thánh Hạc phù hộ cho một năm phong đăng hòa cốc, mùa màng tốt tươi.
Có thể nói lễ hội ở đền Tam Giang không chỉ tạo ra một ngày hội truyền thống tiêu biểu, có sức cuốn hút đông đảo nhân dân trong vùng, mà còn có ý nghĩa lớn về truyền thống đoàn kết cộng đồng dân tộc, giáo dục ý thức tập thể cho các thành viên trong làng. Lễ hội đền Tam Giang còn là những trò diễn vui khỏe, những trò thi tài đua khéo, là những hình thức sinh hoạt văn hóa dân gian phản ánh hình thái xã hội nông nghiệp của cư dân vùng châu thổ sông Hồng.
Với ý nghĩa lịch sử văn hóa của lễ hội đền Tam Giang đã khẳng định đây là một nét đẹp, một giá trị văn hóa phi vật thể của vùng đất Tổ cần được bảo tồn và phát huy.
